Od stycznia 2023 rusza nowy okres budżetowania Wspólnej Polityki Rolnej. Regulacje wchodzą z dwuletnim opóźnieniem i niosą niestety ze sobą pewną rewolucję. Sam fakt posiadania ziemi i wypełnienia wniosku ARiMR nie wystarczy do zainkasowania unijnych dopłat bezpośrednich. Ich ostateczna wysokość będzie bowiem zależeć od odpowiedniego doboru tzw. ekoschematów.
Kto nie sięgnie po ekoschematy, musi się liczyć z tym, że otrzyma dopłaty niższe o ok. 25% w stosunku do tego, co brał dotychczas. Co ciekawe, ekoschematy są dla rolników dobrowolne, ale każdy kraj członkowski musi obowiązkowo zarezerwować na ich realizację min. 25% budżetu dopłat bezpośrednich.
Jest więc o co walczyć: do podziału na ten cel będzie ok. 884 mln euro każdego roku.
Choć o dopłaty bezpośrednie z uwzględnieniem ekoschematów będziemy ubiegać się już od 15 marca 2023, wciąż mamy wiele niewiadomych związanych z nowym systemem pomocy. Jak na razie do konsultacji trafił projekt ustawy dający podstawę prawną do nowych dopłat, jednak projekt jest bardzo ogólny – nie zawiera szczegółowych wytycznych, które mają być doprecyzowane w rozporządzeniach. A tych niestety nie ma – nawet w postaci projektów.
Naiwny będzie ten, który sądzi, że szczegółowe regulacje pojawią się szybko. Co więc o ekoschematach już teraz wiemy?
Do wyboru jest 5 ekoschematów „powierzchniowych” – czyli związanych z produkcją polową. W przypadku ekoschematu dotyczącego rolnictwa węglowego mamy do wyboru aż 8 wariantów jego realizacji. Do tego dochodzi ekoschemat dotyczący dobrostanu zwierząt.
Oto jakie mamy możliwości wyboru ekoschematów związanych z produkcją roślinną:
1. Obszary z roślinami miododajnymi
Realizacja tego ekoschematu ma polegać na utworzeniu obszaru z roślinami miododajnymi przez wysiew mieszanki, składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych. Taka uprawa musi być utrzymana na gruncie do 31 sierpnia danego roku.
Szacowana stawka to ok. 269 euro/ha.
2. Rolnictwo węglowe
To ekoschemat parasolowy, na który składa się aż 8 wariantów do wyboru. W tym mechanizmie nie ma jednak konkretnych stawek, ale obowiązywać będzie system punktowy, w którym realizacji poszczególnych wariantów przypisano wartość punktową. Płatność będzie wyliczana w zależności od liczby zebranych punktów.
Przelicznik: 1 punkt będzie odpowiadał kwocie 100 zł.
Oto dostępne warianty:
* Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt – 5 pkt/ha
Płatność ma przysługiwać do powierzchni trwałych użytków zielonych, jeżeli obsada zwierząt trawożernych w gospodarstwie wynosi co najmniej 0,3 DJP/ha TUZ i nie więcej niż 2 DJP/ha.
* Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe – 5 pkt/ha
Gratyfikacja w tym ekoschemacie należy się za utrzymywanie roślin w postaci wsiewek roślin bobowatych drobnonasiennych lub mieszanek z udziałem bobowatych drobnonasiennych w uprawę główną. Alternatywa – wsiewki międzyplonów ozimych w formie mieszanek utworzonych z co najmniej 2 gatunków. Uwaga: międzyplon musi być utrzymany na polu od 1 października do 15 lutego następnego roku i w tym okresie obowiązuje zakaz stosowania środków ochrony roślin.
* Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – ten ekoschemat będzie dostępnych w dwóch różnych wersjach:
- a) wariant podstawowy (bez wapnowania) – 1 pkt/ha
Tu konieczne będzie opracowanie i przestrzeganie planu nawozowego do całej powierzchni gruntów ornych i TUZ w gospodarstwie, opartego na bilansie azotu oraz chemicznej analizie gleby, określającego dawki składników pokarmowych (N, P, K i Mg oraz potrzeby wapnowania).
- b) wariant rozszerzony o wapnowanie (dostępny dla gruntów o pH nie wyższym niż 5,5, raz na cztery lata) – 3 pkt/ha
* Wymieszanie obornika na GO w ciągu 12 godzin od aplikacji – 2 pkt/ha
Płatność będzie przysługiwała do powierzchni gruntów ornych, na których zastosowano obornik i w ciągu 12 godzin od jego rozrzucenia zostanie on wymieszany z glebą. Uwaga: potwierdzone za pomocą aplikacji ARiMR.
* Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo na GO i TUZ – 3 pkt/ha
W tym przypadku wypłata będzie przysługiwała zarówno do gruntów ornych, jak i TUZ, na których aplikowano gnojowicę inaczej niż rozbyzgowo.
* Zróżnicowana struktura upraw – 3 pkt/ha
Rolnik otrzyma te pieniądze, jeśli w gospodarstwie w danym roku uprawia co najmniej 3 różne uprawy na gruntach ornych. Udział głównej uprawy w strukturze zasiewów nie może przekraczać 65%, a udział najmniejszej uprawy nie może być mniejszy niż 10%.
Ponadto co najmniej 20% w strukturze zasiewów mają stanowić uprawy gatunków roślin, mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej.
Co ważne, udział łącznie zbóż i rzepaku w strukturze zasiewów nie może przekroczyć 65%. Natomiast udział upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej (m.in. okopowe) nie może być większy niż 30%.
* Uproszczone systemy uprawy – 4 pkt/ha
W przypadku tego wariantu płatność będzie przysługiwała do gruntów ornych, na których zabiegi uprawowe w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych będą wykonywane bez użycia pługa. Wchodzą tu więc wszelkie systemy uproszczone, łącznie z uprawą strip-till, choć płatności nie będą przysługiwały w przypadku uprawy zerowej.
* Wymieszanie słomy z glebą – 2 pkt/ha
W tym wariancie dopłata będzie przysługiwać do gruntów ornych, na których po zbiorze uprawy głównej rozdrobniono i wymieszano z glebą całą słomę.
Kończąc pkt 2 poświęcony wariantom dla rolnictwa węglowego trzeba dodać, że pojawiają się możliwości łączenia wariantów na tej samej działce – patrz schemat.
Zasady łączenia ekoschematów zostały zapisane w Krajowym Planie Strategicznym i zatwierdzone przez Komsję Europejską. Nie zależą od ARiMR czy resortu rolnego. Wynikają one z zasad obowiązujących w poszczególnych wariantach, np. mieszanie słomy z glebą jest wymogiem obligatoryjnym w systemach uproszczonych, dlatego nie można z tego tytułu otrzymywać dodatkowej płatności.
3. Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie integrowanej produkcji roślin
W tym ekoschemacie płatność będzie przyznawana do certyfikowanej powierzchni upraw prowadzonych zgodnie z metodykami integrowanej produkcji roślin. Pieniądze będą też się należeć do powierzchni TUZ odpowiadającej powierzchni tych upraw.
Szacowana stawka ok. 292 euro/ha.
4. Biologiczna ochrona upraw
W przypadku tego ekoschematu płatność ma przysługiwać za zastosowanie zabiegu ochrony roślin, z wykorzystaniem biologicznej ochrony roślin. Czym należy przeprowadzać zabiegi? Tylko preparatami mikrobiologicznymi zgodnie z etykietą danego środka.
Szacowana stawka: ok. 90 euro/ha
5. Retencjonowanie wody na TUZ
Płatność w ramach tego ekoschematu ma być przyznawana do powierzchni TUZ, jeśli w danym roku na tym terenie występuje zalanie lub podtopienie. Ale tylko między 1 maja a 30 września, przez co najmniej 12 następujących po sobie dni (wg danych IUNG).
Szacowana stawka: 63,15 euro/ha
Prawidłowy dobór ekoschematów nie będzie więc kwestią prostą. Tym bardziej, że ich zaplanowanie będzie wymagało uwzględnienie także wymagań warunkowości – w tym norm GAEC.